Các nhà thiết kế hướng dẫn đảm nhận vai trò độc đáo trong việc thiết kế bài học, một quá trình lập kế hoạch có hệ thống cho cả hình thức E-learning và học tập trên lớp. Richey và cộng sự (2005) định nghĩa thiết kế bài giảng hướng dẫn là “quy trình có hệ thống và phản ánh của việc chuyển đổi các nguyên tắc học tập và hướng dẫn thành các kế hoạch cho tài liệu hướng dẫn, hoạt động, nguồn thông tin và đánh giá”. Đối với các nhà thiết kế hướng dẫn, các lý thuyết học tập cung cấp một tập hợp các đề xuất để dự đoán các sự kiện dẫn đến thiết kế bài học hiệu quả. Bài viết này sẽ phân tích ba lý thuyết thiết yếu thường được sử dụng.
Bài viết này thảo luận về 3 lý thuyết học tập thiết yếu để thiết kế bài giảng hướng dẫn, việc lựa chọn lý thuyết phù hợp nhất là một thách thức đối với các nhà thiết kế.
Lý thuyết học tập là một tập hợp các nguyên tắc và khái niệm nhằm mô tả và giải thích cách con người và động vật tiếp thu, xử lý, lưu trữ và áp dụng kiến thức, kỹ năng, thái độ và hành vi mới. Nó cố gắng trả lời câu hỏi "Làm thế nào chúng ta học?" và cung cấp nền tảng lý thuyết cho việc thiết kế các phương pháp và môi trường học tập hiệu quả.
Có nhiều lý thuyết học tập khác nhau, mỗi lý thuyết tập trung vào một khía cạnh khác nhau của quá trình học tập. Để tận dụng được tối đa tầm quan trọng của thiết kế hướng dẫn, nhà thiết kế nên áp dụng một số lý thuyết học tập thiết yếu để thiết kế bài giảng hướng dẫn.
Bên cạnh hiểu được đặc điểm người học, nhà thiết kế hướng dẫn cũng nên biết một số lý thuyết có thể áp dụng. Dưới đây là 3 lý thuyết học tập nên xem xét để có thể tạo ra các bài hướng dẫn phù hợp với trải nghiệm học tập.
Lý thuyết Hành vi, một lý thuyết tâm lý bắt nguồn từ BF Skinner vào đầu thế kỷ XX, cho rằng hành vi được học hỏi từ môi trường. Trong bối cảnh thiết kế hướng dẫn, lý thuyết này dựa trên sự hiểu biết rằng người học sẽ phát triển kiến thức dựa trên quan sát môi trường xung quanh. Ví dụ, việc quan sát một học sinh được khen thưởng cho thành tích tốt có thể thúc đẩy người quan sát lặp lại hành động đó. Phần thưởng được sử dụng để hướng dẫn người học đạt được kết quả học tập.
Theo Keraminda (2015), mục đích của chiến lược thiết kế hướng dẫn theo định hướng hành vi cho E-learning là cung cấp cho người học những kích thích phù hợp để họ chứng minh khả năng thể hiện các hành vi mong muốn, chứng tỏ việc học đã diễn ra. Cách tiếp cận này tập trung vào việc hướng dẫn người học đạt được các kết quả học tập đã được thiết lập trước, và việc học được quan sát thấy khi người học đạt được các kết quả này. Đây là một trong những lý thuyết học tập thiết yếu để thiết kế bài giảng hướng dẫn được áp dụng rộng rãi.
Củng cố tích cực không phải là phương pháp duy nhất được sử dụng trong chủ nghĩa hành vi. Củng cố tiêu cực, ví dụ như quan sát một học sinh trả lời sai, cũng cung cấp thông tin cho người quan sát. Dù là củng cố tích cực hay tiêu cực, người hướng dẫn chịu trách nhiệm về kích thích-phản ứng nhận được từ người học. Việc hiểu rõ lý thuyết hành vi là một phần quan trọng trong việc nắm bắt các lý thuyết học tập thiết yếu để thiết kế bài giảng hướng dẫn hiệu quả.
Lev Vygotsky là người khởi xướng chủ nghĩa xây dựng xã hội, lý thuyết cho rằng người học học từ tương tác xã hội chứ không phải từ việc học cá nhân. Ví dụ, việc học sinh làm việc nhóm trong một dự án minh họa cho lý thuyết này, khi mỗi người học đóng góp và học hỏi lẫn nhau.
Người hướng dẫn đóng vai trò trung gian cho các nhóm. So với chủ nghĩa hành vi, chủ nghĩa xây dựng xã hội phụ thuộc vào cả động lực nội tại và bên ngoài, được thực thi thông qua tương tác giữa các bạn đồng trang lứa. Berkeley Graduate Division (2019) nhấn mạnh rằng vì kiến thức được người học xây dựng một cách tích cực, nên việc học phụ thuộc đáng kể vào động lực bên trong của người học.
Đối với nhà thiết kế hướng dẫn, việc tập trung vào tương tác xã hội là chìa khóa. Bài học cần thách thức người học, nhưng không quá khó. Nhà thiết kế cũng cần xem xét sự tò mò, tạo ra bài học khơi gợi mong muốn khám phá thêm (Williams, 2009). Công nghệ, như máy tính, thiết bị di động và trò chơi, có thể được sử dụng để tạo động lực. Chủ nghĩa xây dựng xã hội là một trong các lý thuyết học tập thiết yếu để thiết kế bài giảng hướng dẫn mà các nhà giáo dục nên tìm hiểu.
Lý thuyết cuối cùng được nhắc đến trong danh sách các lý thuyết học tập thiết yếu để thiết kế bài giảng hướng dẫn chính là lý thuyết Tải trọng Nhận thức. Được John Sweller đưa ra vào năm 1988, CLT nghiên cứu cách tâm trí xử lý thông tin, tập trung vào ba giai đoạn của bộ nhớ: bộ nhớ làm việc, bộ nhớ ngắn hạn và bộ nhớ dài hạn. Thông tin được xử lý bởi bộ nhớ làm việc, sau đó chuyển đến bộ nhớ ngắn hạn và cuối cùng, thông qua sơ đồ, được chuyển vào bộ nhớ dài hạn.
Sơ đồ là cách liên kết thông tin lại với nhau, ví dụ như liên kết các bước học tập với hình ảnh. Nhà thiết kế hướng dẫn cần tập trung vào bố cục thiết kế, xem xét tải nội tại, ngoại lai và liên quan. Tải nội tại phụ thuộc vào tài liệu và khả năng hiểu của người học (Waude, 2017).
Tải trọng không liên quan liên quan đến các yếu tố bên ngoài ảnh hưởng đến kết quả học tập, ví dụ như hình ảnh hoặc video không liên quan. Tải trọng liên quan là việc sử dụng lược đồ. Quá tải nhận thức có thể xảy ra nếu thiết kế quá phức tạp.
Avina Authoring Tool cung cấp các tính năng hỗ trợ áp dụng các lý thuyết học tập thiết yếu để thiết kế bài giảng hướng dẫn, nâng cao trải nghiệm học tập. Cụ thể như sau:
- Lý thuyết Hành vi: Avina cho phép tích hợp các yếu tố tương tác như câu hỏi trắc nghiệm, bài tập thực hành và hệ thống chấm điểm, cung cấp phản hồi ngay lập tức cho người học. Điều này tạo ra cơ chế củng cố hành vi, khuyến khích người học lặp lại các hành động đúng và điều chỉnh các hành động sai.
- Chủ nghĩa Xây dựng Xã hội: Avina hỗ trợ các tính năng cộng tác như diễn đàn thảo luận, hoạt động nhóm và chia sẻ tài liệu, tạo điều kiện cho người học tương tác và học hỏi lẫn nhau. Các hoạt động này thúc đẩy sự tham gia và xây dựng kiến thức thông qua tương tác xã hội.
- Lý thuyết Tải Trọng Nhận thức: Avina cung cấp khả năng thiết kế giao diện trực quan, dễ sử dụng, cho phép nhà thiết kế kiểm soát tải trọng nhận thức của người học. Việc sử dụng hình ảnh, video và các yếu tố đa phương tiện được tối ưu hóa để hỗ trợ việc học mà không gây quá tải cho bộ nhớ làm việc. Khả năng tạo các module học tập ngắn gọn, tập trung vào từng khái niệm cụ thể giúp người học dễ dàng xử lý và ghi nhớ thông tin.
Có nhiều lý thuyết học tập thiết yếu để thiết kế bài giảng hướng dẫn. Tuy nhiên, ba lý thuyết được trình bày trong bài viết này thường được áp dụng. Việc lựa chọn lý thuyết phù hợp nhất phụ thuộc vào ngữ cảnh cụ thể và mục tiêu học tập. Dù sử dụng lý thuyết nào, mục tiêu cuối cùng vẫn là đảm bảo việc học diễn ra hiệu quả. Việc ứng dụng các công cụ như Avina Authoring Tool giúp hiện thực hóa các lý thuyết này vào thực tiễn thiết kế bài học E-learning, tối ưu hóa trải nghiệm học tập. Tìm hiểu thêm tại đây.
.png)
.png)
.png)